Vanuit West-Vlaanderen Middelburg bezoeken, was vroeger niet zo eenvoudig. Je moest op tijd aan de ferry in Breskens zijn, zo niet was het een uur wachten op de volgende boot. Tegenwoordig houdt de verplaatsing niets meer in. Voor 5 euro rijd je comfortabel door de Westerscheldetunnel en in een mum van tijd kom je aan in het centrum van Middelburg.

De stad kwam gehavend uit de Tweede Wereldoorlog. In mei 1940 kwam ze zwaar onder het vuur te liggen van de oprukkende Duitsers. De bevrijding van Walcheren kwam pas in november 1944 terwijl men boven de grote rivieren nog de fameuze “hongerwinter” zou moeten trotseren. Nadien werd de stad zoveel mogelijk in haar oorspronkelijke staat hersteld en is men daar ook bijzonder goed in geslaagd. Veel originele bouwwerken uit vroegere tijden zijn er dus niet overgebleven maar dat valt ook helemaal niet op. Alles lijkt zo goed als oorspronkelijk …

Het was voor ons een ontdekking dat de stad zo’n rijk verleden heeft dat teruggaat tot ver in de middeleeuwen. In één keer alle bezienswaardigheden bezoeken en de hele stadsgeschiedenis overzien, is een onbegonnen zaak. We beperkten ons deze keer tot een viertal zaken.

De van oorsprong katholieke abdij, werd in de 12de eeuw gesticht door paters Norbertijnen afkomstig uit Voormezele bij Ieper. Deze paters van de Onze-Lieve-Vrouwabdij van Walcheren hebben tot aan de reformatie een belangrijke rol gespeeld in het kerkelijk leven op het eiland en beheerden er zo’n 34 parochies. Als gevolg van de kerkelijke reorganisatie onder Filips II van Spanje werd Middelburg een bisschopszetel. De abt werd de eerste en tevens de laatste residerende bisschop. De oorspronkelijke abdijkerk werd toen in verschillende stukken verdeeld: het vroeger koor werd de Koorkerk die dienst deed als gebedsruimte voor de monniken en het achterste deel van de kerk werd de Nieuwe Kerk gebruikt als gebedshuis voor de stedelingen. Tussen de twee ontstond de zgn. Wandelkerk waar de Middelburgers tussen twee straten konden “door wandelen”. Tijdens de opstand tegen de Spaanse overheersing, bleef Middelburg overwegend katholiek. Maar toen de watergeuzen in 1574 de stad hadden ingenomen, moest al wat rooms was vertrekken. De abdij werd een administratief centrum en de Koor- en de Nieuwe Kerk werden gebruikt en aangepast aan de hervormde eredienst. Vandaag is dat nog steeds zo. De Wandelkerk dient nu wel als foyer voor de twee andere kerken en als onthaalruimte voor de bezoekers. Niet alleen de kerken zijn het bezoek waard. Er is ook nog de kruidentuin aangeplant in de binnentuin van de vroegere en volledig gerestaureerde kloosteromgang en er is het Zeeuws Museum. De ruime binnenplaats van de abdij vertoont trouwens enige gelijkenis met het Binnenhof in Den Haag.

Werkt het katholiek verleden van Middelburg nog na?  Bij ons bezoek aan de Wandelkerk luisterden we naar volgend eigenaardig verhaal. De heer die het vertelde, is zelf van huize uit protestant. Maar bij het begin van de vastenperiode is het in zijn familie de gewoonte om een assenkruisje te halen … in de katholieke kerk. De asoplegging bestaat niet in de protestantse eredienst.

De contrareformatie en de repressie van het protestantisme in het katholieke Zuiden en in Frankrijk, hebben ook hun sporen nagelaten in de stad. Naar Nederlandse gewoonte, is bij de meeste herenwoningen een huisnaam aangebracht boven de voordeur. Een aantal van die namen herinneren aan de thuisstad van de vluchtelingen (principe van cuius regio, eius religio!) uit katholieke streken die een nieuw leven opbouwden in Middelburg: Ostende, Het Waepen van Iperen, Rijsel, Het Franse Schilt, Cleen Rochelle[1], …

In de 17de eeuw werd de Oostkerk gebouwd. Het concept van deze kerk beantwoordt volledig aan de vereisten van de protestantse eredienst. De koepel is één van de grootste van Nederland. Het kerkorgel dateert uit de 18de eeuw en werd vervaardigd door de orgelbouwers De Rijckere uit Kortrijk, in de … katholieke Nederlanden. Verwonderlijk dat contacten en handelsbetrekkingen toch verder zijn blijven bestaan tussen het protestantse Noorden en het katholieke Zuiden, ondanks de sluiting van de Schelde.

Als slot nog even verwijzen naar de prachtige kleine steegjes met hun weelderige plantengroei. Kleine symfonieën in het groen! De Isabellagang, die onder een woning doorloopt, is het bezichtigen waard. Wat ook opvalt, zijn de voetpaden die geplaveid zijn met de typisch smalle Nederlandse bakstenen, kenmerkend voor een land waar arduin en natuursteen ontbreken.