Horebeke ligt op een tiental kilometers van Oudenaarde. Deze fusiegemeente omvat drie kernen: Sint-Maria-Horebeke, Sint-Kornelis-Horebeke en Korsele, beter bekend als de Geuzenhoek.

Geuzenhoek is ook de naam van een wandelroute in de Vlaamse Ardennen. De route is uitgegeven door Toerisme Oost-Vlaanderen[1] en is 14 km lang. Ze kan gemakkelijk in twee delen worden opgesplitst.

Wie minder goed te been is, kan de wagen achterlaten aan de kerk van Sint-Maria-Horebeke en zo’n halve kilometer te voet via een landweg (de Ketse) wandelen naar de kerk van Sint-Kornelis-Horebeke. Je kan dan terugwandelen via dezelfde weg of iets langer via de Koekoekstraat en de Kullaarsweg.

Naar Korsele neem je best opnieuw de auto maar opgepast, de baantjes zijn in uitstekende staat maar eerder nauw. In Korsele is er een kleine parking aan de protestantse kerk. Die kan je bezoeken, ook het vroeger “oud kerkje” dat zich achteraan op de begraafplaats bevindt. Het kerkhof alleen is al de moeite waard en wordt gedomineerd door een imposante oude treurbeuk. Wat verder op is er nog de protestantse pastorie en het Abraham Hansmuseum, gewijd aan de bekende feuilletonschrijver en aan de geschiedenis van de lokale gereformeerde godsdienst.

Voor meer details kan je terecht op de website van de protestantse gemeente en ook het uitstekend artikel van Filip Verhoest in De Standaard is het lezen waard.

De geloofsgemeenschap in Horebeke vormt de belangrijkste en laatste erfgenaam van de reformatie op het Vlaamse platteland.

Vooral de naam Blommaert domineert op het kerkhof.  Stamvader Jacob Blommaert was een welgestelde tapijtwever uit Oudenaarde. Op zijn handelsreizen kwam hij in contact met de ideeën van Calvijn, die vanuit Genève over Noord-Frankrijk onze streken bereikten. Naast Hondschote in het Westerkwartier, zou in Korsele in 1564 één van de eerste ‘hagepreek’ gehouden zijn. Dat jaar staat dan ook geboekstaafd als het ontstaan van de protestantse gemeenschap in Horebeke.

Hoewel Jacob Blommaert een burger met aanzien was – hij was onder meer schepen in Pamele – werd hij vanwege zijn nieuwe geloof op de hielen gezeten door de deken van Ronse, grootinquisiteur. Blommaert vluchtte naar Nederland en nam er als ‘soldaat’ deel aan de inname van Den Briel en Vlissingen.

In opdracht van Willem van Oranje nam Blommaert in 1572 samen met een legertje van vermoedelijk 400 man Oudenaarde in. De stadhouder bood de stad haar oude privileges aan, die ze onder Karel V en zijn zoon Filips II was verloren. In ruil moest Oudenaarde een calvinistische stad worden. Maar de inwoners wilden dat niet. Blommaert en de zijnen sloegen op de vlucht voor de hertog van Alva. Diens mannen kwamen Blommaert op het spoor in Eeklo, waar hij zich verborgen hield in een boerderij. De boerderij werd in brand gestoken. Dat was het einde van Jacob Blommaert, en het begin van de geschiedenis van de protestanten in Horebeke. Samen met de zeven Kruisgemeenten vormde Horebeke de “Vlaamse Olijfberg”, een eretitel die hen werd gegeven door Lodewijk, broer van Willem van Oranje.

De protestanten uit Oudenaarde en omstreken moesten vluchten. De meeste trokken naar Nederland. Maar sommigen trokken de bossen van de Vlaamse Ardennen in. Daar wisten ze gedurende 200 jaar te overleven, van geslacht op geslacht, zonder onderbreking. Ze beleden hun godsdienst stiekem en stil. Ze kwamen ‘s avonds bijeen, eens het donker was geworden. Dat leren we bijvoorbeeld uit een aantal facturen waaruit blijkt dat de Horebekenaars immens veel kaarsen aankochten.

Al vele eeuwen komen protestanten hier samen: eerst ‘s avonds in het verborgene, in schuren en eenvoudige boerenhoeves. Dankzij het tolerantie-edict (1771) van Jozef II ontmoette men elkaar in een onopvallende (schuil)kerk, ver van de straat, zonder toren of kerkklokken en tegen een bestaande hoeve aangebouwd. Dit gebouw – de ‘Oude Kerk’ – wordt nog altijd als vergader- en ontmoetingsruimte gebruikt.

Tijdens het Koninkrijk van de Verenigde Nederlanden (1815-1830) kregen de protestanten (“geuzen”) in Horebeke een eigen protestantse basisschool (1820) en een kerkhof (1824). De erkentelijkheid van de geloofsgemeenschap voor de toenmalige vorst Koning Willem I is nu nog zichtbaar op een gedenksteen in de kerkhofmuur: “Zelfs na hun dood zorgt Willem l, Koning der Nederlanden, voor zijne onderdanen. MDCCCXXIV.”  Het straatje langs het kerkhof heet trouwens Koning Willemdreef, een unicum in Vlaanderen.

Dankzij een vooruitstrevende grondwet en koning Leopold I (zelf protestant!), konden de protestanten vanaf 1830 in rust en vrede samenkomen en werd ook een nieuwe neogotische kerk aan de straat gebouwd.

Vandaag is Horebeke de enig overgebleven protestantse gemeente op het Vlaamse platteland sinds de reformatie.