Verschenen in Biekorf, jaargang 2017, nummer 3 (september), p. 276 – 303

Ter gelegenheid van de herdenking van de Eerste Wereldoorlog bracht het Rijksarchief het archief van de Raad van Vlaanderen onder de aandacht. De introductie en de gedetailleerde inventaris van Luc Vandeweyer zijn samen met een aantal representatieve stukken sedert begin 2016 online[1] beschikbaar.

In dit Conglomeraatsarchief zijn documenten ondergebracht afkomstig van de Raad van Vlaanderen, van de semi-autonome administraties[2] en van de naoorlogse bezitters van het archief. Luc Vandeweyer beschrijft de bewogen geschiedenis van de collectie: in oktober 1918 werden documenten afkomstig van diverse diensten haastig verzameld en door archivaris-activist Albert Vlamynck[3] in Leipzig in veiligheid gebracht. In de eerste jaren na de oorlog hadden de naar Duitsland gevluchte activisten toegang tot het archief. Ze probeerden te verhinderen dat het in handen van het Belgisch gerecht zou vallen. Halfweg de jaren 1920 kwam het onder duistere omstandigheden terecht bij de Nationale Bond voor de Belgische Eenheid (Ligue Nationale) die het ontrafelde en daarna toevertrouwde aan de Commission des Archives de Guerre die later opging in het Rijksarchief. Omdat het archiefmateriaal bevatte dat best niet opnieuw in Duitse handen zou vallen, werd het in 1940 overgebracht naar Engeland waar het ernstige schade opliep. In 1945 kwam het terug naar België en bleef tot 1991[4] ontoegankelijk. De Belgische patriotten die, onder leiding van o.a. Armand Wullus (beter gekend als “Rudiger”[5]), na 1925 het archief[6] hebben “onderzocht” met als bedoeling van de Vlaamse beweging in zijn geheel te beschadigen, hebben niet alleen heel wat dossiers door elkaar gehaald of opnieuw geklasseerd maar ook eigen documenten en beschrijvingen toegevoegd. Van die laatste vinden we in de dossiers 5505 en 5467[7] een overzicht van respectievelijk de West-Vlaamse en de Oostendse activisten en hun medewerkers.

Met de zoekopdrachten “Oostende” en “Everaerts” vonden we in de digitale inventaris met in totaal 5669 dossiernummers er een twintigtal die rechtstreeks betrekking hebben op het Oostends activisme. Manueel zoekwerk in het deelarchief afkomstig van het centraal Propagandabureau leverde nog twaalf dossiernummers[8] waarin het Oostends activisme aan bod komt. Met uitzondering van een paar uit de laatste maanden van 1917, dateert het overgrote deel van de documenten uit de eerste tien maanden van 1918, wat grosso modo overeenkomt met de periode van de zgn. “tweede” Raad van Vlaanderen. In die maanden bereikte het activisme zijn hoogtepunt en verdween even plots na de bevrijding. We vonden hoofdzakelijk correspondentie van het Vlaamsch Propagandabureel der Noordzeekust geleid door Eugeen Everaerts met de centrale activistische administratie in Brussel: het Vlaamsch Propagandabureel o.l.v. Arthur Faingnaert[9] en het Nationaal Verweer met als verantwoordelijke August Borms[10]. Deze twee diensten werden laat opgericht, respectievelijk in november 1917 en januari 1918. Het Nationaal Verweer hield zich bezig met dienstbetoon maar ook met de bescherming van de activisten tegen de groeiende volkswoede.

Bijzonder rijk aan informatie is dossier 1284. Het bevat de interne werkingsverslagen van het Propagandabureel der Noordzeekust en vult onze bijdragen in Biekorf[11] op enkele plaatsen aan, o.a. wat betreft de strategie bij het voeren van propaganda.

We vonden er ook bijkomende namen van medestanders.

Ten slotte vonden we informatie over twee mislukte initiatieven, te weten een schrijven uit 1917, herhaald in 1918, betreffende de afzetting van burgemeester Auguste Liebaert en een verzoek uit 1918 om de volledige Oostendse bevolking te evacueren.