Verschenen in ROMANESKE
Tijdschrijft Vlaamse romanisten Leuven, jg. 42 – 2018

Zoals het gebruikelijk was in die jaren, begon het academiejaar op de eerste maandag van oktober met een lesvrije dag. De meeste studenten waren zich op dat moment volop aan het installeren en gingen in de Universitaire Hallen het lijvige, tweetalige programmaboek afhalen met aan de ene zijde de Nederlandstalige collegeroosters en achterste voren de Franstalige UCL-pagina’s. Franstaligen en Vlamingen hadden dus allebei gelijk als ze beweerden dat de roosters van hun taalgroep vooraan in het programmaboek stonden!

Toen ik op die bewuste maandag in 1965 terugkeerde van de Hallen naar mijn kamer in de “Just” in de Minderbroedersstraat – eerstejaars kregen absolute voorrang voor een kamer in de “pedagogies” – liep ik even een ondertussen verdwenen tabakswinkel binnen in het straatje tussen de Oude Markt en Parijsstraat. De winkelierster onthaalde mij spontaan op een “Bonjour, monsieur. Vous désirez”? Dat die dame mij in de “eerste landstaal” aansprak, was voor mij geen struikelblok. Aan de kust waren we dat gewend. In het hoogseizoen werden we daar zelfs getrakteerd op volledige Franstalige zondagsmissen. En terwijl ik de bedenking maakte van “Tiens, is dat hier in Leuven ook zoals aan de kust”, hoorde ik de unitaire universiteitsbeiaard vrolijk “Keere weerom, Reuske, Reuske, Keere weerom Reuzegom” spelen.

Frans was alomtegenwoordig in Leuven, in de lesgebouwen, in de alma, op straat, … maar niet in de studentencafés. Zoals de Vlaamse studentenverenigingen, hadden ook de “régionales wallonnes” hun eigen stamcafé. Ik herinner me dat de Brusselaars samenkwamen in een café (Manneken Pis?) op de Oude Markt.  s’ Nachts werd de ruit regelmatig aan diggelen gegooid door Vlaamse studenten. Selecter waren de Café Suisse naast het stadhuis en Le Brasseur op het ex-Fochplein waar zich ook boekhandel Cabay bevond met een zo goed als volledig Franstalig cliënteel. Cabay zou trouwens later meeverhuizen naar Louvain-la-Neuve. Vlamingen vond je eerder in de Standaard Boekhandel of in Boekhandel Depauw vooraan in de Muntstraat waar voornamelijk germanisten over de vloer kwamen.

Mijn eerste en tweede kandidatuur Romaanse (1965-67) verliepen al bij al relatief rustig, enkel gekruid met een paar betogingen georganiseerd door het KVHV. In december 1965 werd, tijdens een ludieke actie van de Waalse studenten, de eerste steen van de toekomstige Franstalige universiteit gelegd in het Waalse gehucht Houte-Si-Plou, bij Esneux. In mei 1966 begon vlak voor het blokverlof de koorts plots te stijgen. Precies dat moment hadden de bisschoppen uitgekozen om hun “mandement” bekend te maken waardoor de Waalse afdeling definitief in Leuven zou blijven. Wat ze niet voorzien hadden, was dat de Vlaamse studenten nog zo laat in het academisch jaar op straat zouden komen. Het studentenprotest liep uit op een staking gevolgd door de vroegtijdige sluiting van het academisch jaar. Dat leverde ons enkele extra dagen blokverlof op, wat meegenomen was. Het gerucht ging dat professor Jozef De Smet, docent Historische Kritiek – met geschiedenis van de oudheid, middeleeuwen, nieuwe en nieuwste tijd en kunstgeschiedenis als verplichte vakken in de eerste Kan Romaanse – uit onvrede zijn laatste les aan het bord had genoteerd voor een lege aula van het Maria Theresiacollege. Hij liet weten dat die leerstof examenleerstof was. Ik betwijfel of veel studenten de les zijn gaan opschrijven. De Smet was trouwens de enige prof bij wie ik heb meegemaakt dat hij drie weken na elkaar absenties nam tot alle afwezigen eindelijk aanwezig waren.

Afgezien van de traditionele betogingen verliepen ook de eerste maanden van eerste lic betrekkelijk rustig. Maar in januari 1968 ontplofte de boel nog eens. Weer kwamen de bisschoppen in het vizier, met kardinaal Suenens, de nieuwe “Mercier”, op kop. Hoe de gebeurtenissen zich precies ontvouwden, weet ik niet meer. Uiteindelijk besloten de Vlaamse studenten te staken tot de overheveling van de UCL beslist was. De avondbetogingen op de Bond escaleerden, het waterkanon en de overvalwagens van de rijkswachters uit Etterbeek waren quasi permanent aanwezig in het Leuvens straatbeeld. De Bondgenotenlaan werd geblokkeerd met geparkeerde auto’s om zo de doorgang te beletten voor het waterkanon.  Enkele studenten werden opgepakt en opgesloten nadat een samenscholingsverbod was uitgevaardigd.

Als Vlaamse romanisten zaten wij geklemd tussen hamer en aanbeeld. Alhoewel we officieel ingeschreven waren aan de KUL, kregen wij onze specifieke vakken samen met de romanisten van de UCL[1]. Al deze profs waren personeelsleden van de UCL en staakten uiteraard niet mee, integendeel. Braaf en gewillig als de “section flamande” altijd was, bleven we verder naar de les gaan hoewel de spanning met de dag toenam. Beneden aan de Sencie in de Ravenstraat stond de Rijkswacht paraat. De stakende Vlaamse studenten vielen binnen in lokalen waar Franstalige profs aan het doceren waren. Ik herinner me dat we de tweede of derde stakingsdag college Syntaxe historique hadden van prof. Joseph Hanse. Plots vloog de deur achteraan open en begon een groep germanisten luidkeels “Walen buiten” te schreeuwen. Hanse, toen al een vergevorderde zestiger, liet zich niet uit zijn lood slaan en reageerde kordaat met “Ne vous laissez pas faire, les Wallons”, waarop enkele struise Waalse medestudenten opsprongen, de germanisten buiten duwden en de deur achteraan blokkeerden. Hanse genoot zichtbaar van het spektakel en stond in de hoek vooraan te “ricaneren”.  Hij stuurde onze jaargenoot François Cuypers die toevallig het dichtst bij de deur vooraan zat, naar beneden om de “gendarmerie” te halen. Ik hoor het hem nog zeggen met zijn typische R: “Monsieur Cuypers, allez cheRRcher la gendaRRmeRRie”. Achteraf vond François not done dat Hanse hiervoor toevallig (?) een Vlaamse romanist uitstuurde …

Hoe die les verder verlopen is, kan ik me niet meer herinneren. Wel weet ik nog dat de “section flamande” het volgende uur samenkwam in het Meisjescentrum aan de Rijschoolstraat en dat we unaniem besloten om niet verder de colleges te volgen. Er werd contact opgenomen (ik vermoed door mensen van 2^de lic) met prof. Willy Bal, decaan van de Franstalige romanisten. Bal, trouwens een uitstekende lesgever in Grammaire comparée des langues romanes, begreep ons standpunt maar voegde er wel in niet mis te verstane bewoording aan toe: “Les conséquences sont pour vous”. Er was wel begrip van de Franstalige medestudenten. Ze gaven hun notities door, wat in feite een maat voor niets was want één of twee dagen later werden ook aan de UCL de colleges geschorst.

Het was met een klein hartje dat we begin februari het tweede semester aanvatten. Het eerste contact met de Franstalige medestudenten verliep naadloos, alsof er niets was gebeurd. We verwachtten een speech van Hanse, maar die sloot gewoon aan bij de leerstof van het eerste semester. Het venijn kwam eerder onverwacht van prof. André Goosse. Met argumentatie die hij waarschijnlijk gevonden had in La Libre Belgique, startte hij de eerste les Lexicologie van het tweede semester met een donderpreek alsof niet alleen de universiteit maar zelfs het vaderland in gevaar was. Het was muisstil. We lieten hem uitrazen en na een twintigtal minuten begon hij zijn college dat vlekkeloos verliep, zoals trouwens alle andere colleges. Van de “conséquences” van onze staking zijn we tijdens de examens, bij mijn weten althans, niets gewaargeworden. Wat niet belet dat er achter de schermen toch heel wat potten gebroken waren: de paar Vlaamse assistenten die de lessen romanistiek aan de KULAK verzorgden, namen het daaropvolgend academiejaar ook alle specifieke vakken in de Leuvense kandidaturen voor hun rekening. En twee jaar later was de hele Romaanse gesplitst.

Ter gelegenheid van de herdenking van 50-jaar Leuven Vlaams, heeft Paul Goossens in de pers en in Ter Zake een aantal onwaarheden verkondigd. De slogans “Leuven Vlaams” en “Walen buiten” zijn nooit racistisch geïnspireerd of bedoeld geweest. Goossens was de best bekende studentenleider en zijn “studenten vakverbond”-SVB vergaderde in een eigen café. De overgrote massa van de studenten stond achter hem als hij “Leuven Vlaams” hielp schreeuwen, maar op zijn linkse thema’s werd hij niet gevolgd. Vandaar misschien zijn frustratie. Met de slogan “Bourgeois buiten” werd de Leuvense verfranste liberale bourgeoisie bedoeld die maar al te graag de UCL ter plaatse wilde houden. Het vertrek van de Franstaligen was noodzakelijk om Leuven en Vlaams-Brabant te vrijwaren van verfransing. De Franstalige profs van ACAPSUL, opgejaagd door het FDF, probeerden de taalwetgeving en de pas vastgelegde taalgrens te forceren via hun aanwezigheid in een Vlaamse stad waar ze bijkomende faciliteiten vroegen naast het Franstalig lager onderwijs speciaal ingericht voor hun kinderen!

Naast de overheveling van UCL over de taalgrens speelde ook het verzet tegen het autoritair en eigenwijs optreden van de bisschoppen die elke discussie onmogelijk maakte. Gelukkig dat Mgr De Smedt van Brugge tijdig zijn dwaling heeft ingezien. Met zijn “Wij hebben ons vergist”, verbrak hij de solidariteit met zijn collega’s bisschoppen en deed hij het tij keren. Met als gevolg de val van de regering Vanden Boeynants, nieuwe verkiezingen en de geleidelijke invoering van het federalisme dat tot dan toe taboe was geweest voor de traditionele partijen. Heel positief was ook de rol die de Vlaamsvoelende en invloedrijke CVP-er Jan Verroken in het parlement heeft gespeeld.

De grote studentenrevolte in Parijs en in Europa volgde in mei 68. In Leuven was het toen opvallend stil en werd er geblokt. De strijd was gestreden in januari 68. De KUL startte het nieuwe academiejaar 1968-69 met een eigen rector: Piet De Somer. De unitaire universiteit met haar gemeenschappelijke opleidingen romanistiek en germanistiek was voltooid verleden tijd.

John Aspeslagh