De provincie West-Vlaanderen[1] stippelde een wandelroute uit langs de kraters en mijnschachten uit de Eerste Wereldoorlog.

Vandaag is Wijtschate een rustig landbouwdorpje met een bewogen geschiedenis die we kunnen volgen op de panelen geplaatst bij het Dorpsonthaalpunt tussen het Sint-Medardusplein en de kerk.

Uit een ver verleden noteerden we dat de Bosgeuzen hier serieus hebben huisgehouden in 1566 toen ze alle beelden in de kerk aan diggelen gooiden. Zeven jaar later kwamen ze terug om de pastoor te vermoorden. Wijtschatenaar en rechter Jean-François De Coninck is de bekendste burger van de gemeente. Geboren in 1763  maakte hij de Oostenrijkse, Franse en Hollandse periode mee tot hij in 1830 lid werd van het Nationaal Congres dat de Belgische grondwet opstelde en Leopold I voordroeg als koning. Hij werd nadien senator. Tenslotte is er nog het verhaal rond dokter-tovenaar Deburgrave die de gave had van patiënten gedurende uren stokstijf te laten staan. Hij werd thuis vermoord door onbekenden. Dorpsgenoten vertelden dat satan himself hem is komen halen.

Wijtschate werd vooral bekend door de rol dat het speelde tijdens de Eerste Wereldoorlog. Duitsers en Engelsen hadden er zich ingegraven. Het werd een stellingenoorlog en de frontlijn bleef zo goed als ongewijzigd … tot in 1915 de Engelsen op het lumineus idee kwamen om de Duitse stellingen te ondergraven en op te blazen. Deze soldaten kregen de naam van “tunnellers” en werkten met een type graafmachine dat ook in de Engelse koolmijnen werd gebruikt. Het duurde niet lang of ze kregen van hetzelfde laken een broek: op hun beurt startten de Duitse “mineurs” in 1916 met graafwerken onder de Engelse linies. De Engelsen groeven in totaal 6000 meter tunnel, de Duitsers amper 1200.

Op de wandeling door het bos, kom je eerst de Duitse Dietrich-schacht tegen waarvan je nog de ingang kan zien. Vervolgens kom je voorbij aan de Peckhamkrater en enkele honderden meters verder loop je op Spanbroekmolen Commonwealth Cemetery waar 58 gesneuvelden van de 36th Ulster Division een laatste rustplaats kregen te midden van zacht heuvelende velden. De moeite waard om even van de wandelroute af te wijken en tot daar te stappen. Van de Pool of Peace (een bomkrater van 12 meter diep met een diameter van 129 meter) is vanop de baan niet veel te zien. De krater ligt verborgen midden de bomen die de provincie rondom heeft aangeplant. Vooraleer je opnieuw in de dorpskom aankomt, kan je nog een Duitse bunker tegen, de zgn. Skip Pointbunker. Hier boden de Duitsers heftig weerstand toen Ierse divisies Wijtschate probeerden te bevrijden.

Tijdens de wandeling van ongeveer 7 km kom je ook een aantal prachtige vergezichten tegen. Het meest indrukwekkend is het uitzicht op de Kemmel- en de Monteberg. De stad Mesen is ook voortdurend op de achtergrond aanwezig: tijdens de hele wandeling kan je je blik richten op de Sint-Niklaaskerk en de Vredestoren die er in 1998 werden ingehuldigd. Misschien nog even vertellen dat Mesen geen deelgemeente is van Heuvelland maar … een zelfstandige stad met amper 1000 inwoners. Dit speciaal regime heeft Mesen te danken aan haar statuut van faciliteitengemeente aan de taalgrens. Bij helder weer kan je hier en daar ook de skyline van Rijsel zien.

Al bij al een aangename wandeling door de natuur, niet te lastig, niet te lang. Wat overblijft uit de Eerste Wereldoorlog is niet echt spectaculair maar loont de moeite om even te bekijken. Men kan zich moeilijk voorstellen hoe de streek er na de oorlog uitzag: alle bewoning was zo goed als verdwenen en het land bezaaid met kraters en omwoeld door de vele explosies en bominslagen.

Zo werd het imposant gesticht Godtschalck – weeshuis en landbouwschool –  dat pas voor de oorlog was gebouwd, volledig vernield en nooit meer heropgebouwd. Het had amper gedurende vier jaar dienst gedaan …