In de recent ingerichte panoramazaal van Westfront Nieuwpoort, onder het monument van Albert I aan de IJzersluizen, loopt nog tot juni 2017 een tijdelijke tentoonstelling van werk van de zogenaamde “frontschilders”, dit zijn schilders, in de meeste gevallen oorlogsvrijwilligers of gemobiliseerde soldaten, die tijdens de Eerste Wereldoorlog hebben geschilderd in of in de buurt van Nieuwpoort.

Al vóór de Eerste Wereldoorlog werkten daar een aantal schilders. Gebouwen en taferelen uit dat typisch Vlaams vissersstadje waren toen al een geliefkoosd onderwerp van deze artistes-peintres. Enkelen onder hen zouden als militair hun artistiek werk verderzetten tijdens de vijandelijkheden. Maar hun inspiratie lag nu elders. Nu ging de aandacht naar het veranderd uitzicht van de stad waarvan de gebouwen door het oorlogsgeweld zwaar waren beschadigd of weggeveegd, een spookstad waaruit de bevolking was vertrokken. Op het schilderdoek kwamen voortaan desolate landschappen, gebombardeerde gebouwen, loopgrachten en-bruggen, afgeknakte bomen en soldaten die zich een weg banen door een troosteloos landschap.

Er waren ook “militaire kunstschilders” bezig in Lo en De Panne. Maar door de aanwezigheid van prominente artiesten als Alfred Bastien en Maurice Wagemans kreeg de Nieuwpoortse groep meer bekendheid. De groep werd ook officieel erkend en was een onderdeel van de Section documentaire artistique de l’Armée en campagne. Zeg maar: de propaganda dienst die het oorlogsgebeuren voor het nageslacht vastlegde. Eigenaardig dat naast foto- en cinematografie, media die nochtans al ruim verspreid waren, de traditionele schilderkunst nog altijd in aanmerking kwam om de herinnering aan het krijgsgebeuren vast te leggen. De Nieuwpoortse groep werkte in een kelder die ze met allerlei achtergelaten spullen als schildersatelier had ingericht. Naar wat Luc Filliaert schrijft in zijn boek, zou dat groepje rond de Section documentaire, die militair was gestructureerd en met patriottische bedoelingen in het leven was geroepen, een eerder Brussels kransje geweest zijn en was het voor een Vlaamse kunstenaar als bv. Joe English bijzonder moeilijk om bij die groep aan te sluiten.

Tijdens de oorlog hadden ook enkele overzichtstentoonstellingen plaats in De Panne waar deze georganiseerd door de Section documentaire rivaliseerde met die van de Belgische Standaard van mevrouw Belpaire. Ook in het buitenland werden hier en daar enkele werken tentoongesteld in het kader van campagnes om de aandacht te trekken op de lotgevallen van poor little Belgium.

Marcel Canneel, Slagveld te Nieuwpoort

Echt innoverend waren die Nieuwpoortse schilders niet. Ze bleven meestal heel academisch schilderen, met uitzondering evenwel van o.a. Médard Maertens en Anne-Pierre De Kat van wie het werk opviel door de felle fauvistische kleurvakken.

Bijzondere aandacht gaat ook naar het IJzerpanorama van Alfred Bastien dat hij na de wapenstilstand en aan de hand van schetsen gemaakt tijdens de oorlog heeft geschilderd in een Brussels atelier en dat in de hoofdstad achtereenvolgens op twee locaties werd ingekaderd in een “faux terrein”: het IJzerfront dat artificieel was gereconstrueerd met nagemaakte loopgraven, riet, grassen, struiken, enz. Nadien is het werk naar Oostende gekomen waar het werd opgehangen in een speciaal hiervoor opgetrokken gebouw, het Panorama de l’Yser, op de hoek van de Vindictivelaan en de Stockholmstraat, waar zich vandaag het Oostends stadhuis bevindt. Het doek werd daar zwaar beschadigd tijdens de Tweede Wereldoorlog en werd in het begin van de jaren 1950 verknipt en hersteld door het Legermuseum dat voortaan ook instaat voor het conserveren. Het doek is te broos geworden om te worden tentoongesteld maar er zijn wel digitale opnamen van gemaakt die permanent en los van de tijdelijke tentoonstelling worden geprojecteerd in de panoramazaal van Westfront.

Ter gelegenheid van de tijdelijke tentoonstelling verscheen van Luc Filliaert De Groote Oorlog op doek, in 2016 uitgegeven door Academie Press. Dit overzichtswerk van 144 pagina’s is geen echte catalogus van de tentoonstelling maar brengt wel het omstandig verhaal van de Nieuwpoortse schildersgroep gevolgd door de biografieën van de frontkunstenaars, een uitgebreide bibliografie en een personenregister.

De tijdelijke tentoonstelling stelt vooral werk ten toon van de Nieuwpoortse groep (Alfred Bastien, Léon Huygens, André Lynen en Maurice Wagemans) maar ook nog veertien andere minder gekende frontschilders komen aan bod. Bij het binnenkomen krijgt de bezoeker een kleine brochure met een kort biografisch overzicht van de vier hierboven genoemde grote namen en met vermelding van de andere schilders van wie werk wordt getoond.

Het bezoek aan de tijdelijke tentoonstelling kost € 7 en is te combineren met een rondgang boven op het moment. Bij helder weer reikt het panorama tot aan de Vlaamse bergen en langs de andere kant tot aan Oostende.